خانوادهها در ایالات متحده و سراسر جهان فرزندان کمتری به دنیا میآورند، زیرا مردم تصمیمات عمیقاً متفاوتی در مورد زندگی خود میگیرند. مجموعه گزارشهای NPR با عنوان «تغییر جمعیت: چگونه خانوادههای کوچکتر جهان را دگرگون میکنند» به بررسی دلایل و پیامدهای این روند میپردازد.
آکیتا، ژاپن — مردان جوان با لباسهای سنتی جشنواره، تیرکهای سنگین بامبو به ارتفاع حدود ۱۲ متر را روی سر، دستها، باسن و شانههای خود متعادل میکنند. روی میلههای عرضی این تیرکها، دهها فانوس کاغذی با شمعهای روشن قرار دارد.
کانتو، که بخشی از آن آیین مذهبی، بخشی جشنواره و بخشی دیگر رقابت است، نمایشی چند صد ساله از قدرت، مهارت و فرهنگ منحصربهفرد استان آکیتا در منطقه توهوکو در شمال ژاپن است.
بهطور سنتی، تنها مردان اجازه دارند به این تیرکها دست بزنند. زنان نیز فلوت و طبل مینوازند.
اجراکنندگان کانتو معتقدند که زنان نمیتوانند در این مراسم شرکت کنند زیرا طبق آیین شینتو در ژاپن، خون زنان در دوران قاعدگی و زایمان برای انجام آیینهای مذهبی ناپاک تلقی میشود.
برخی از زنان ژاپنی این تقسیمبندی جنسیتی در کانتو را بهعنوان بخشی از فرهنگ میپذیرند یا بهسادگی از انتقاد از آن خودداری میکنند. برای مثال، مایاکا اوگاوا، یک دانشجوی کالج، میگوید: «واقعاً نمیتوانیم با سنت و دلایل مذهبی مخالفت کنیم.»
کانتو نمادی از شکوه فرهنگی آکیتا و در عین حال جامعه روستایی محافظهکار آن است.
و خود آکیتا نماد چالشهای جمعیتی ژاپن در قرن بیست و یکم است: بر اساس آمار دولتی، این استان در میان ۴۷ استان ژاپن، پیرترین جمعیت (۳۹٪ بالای ۶۵ سال در سال ۲۰۲۴)، پایینترین نرخ زاد و ولد و سریعترین کاهش جمعیت را دارد. نابرابری جنسیتی، کاهش جمعیت را در مناطق روستایی مانند اینجا تسریع میکند.
زنان روستایی از نابرابری جنسیتی میگریزند
گزارش دولت ژاپن در مورد نابرابری که در ماه ژوئن منتشر شد، نشان داد که ۲۷٪ از زنان جوان میخواهند زادگاه خود را ترک کنند، در حالی که این آمار برای مردان جوان ۱۵٪ است — و نقشهای جنسیتی سختگیرانه در جوامع روستایی، زنان جوان را وادار به ترک این مناطق کرده است.
این نظرسنجی نشان میدهد که بیشتر زنان برای یافتن فرصتهای شغلی بهتر به شهرها مهاجرت میکنند — اما این موضوع نیز جنبهای جنسیتی دارد. انتظارات گسترده مبنی بر اینکه زنان باید خانهداری و مراقبت از کودکان را در اولویت قرار دهند، چشمانداز تحصیلی زنان جوان را نیز محدود میکند و آنها را به ترک مناطق روستایی ترغیب میکند.
ماساهیرو یامادا، جامعهشناس دانشگاه چوئو میگوید: «در جوامع روستایی، زنان در مشاغل موقت یا پارهوقت گیر افتادهاند و فقط مردان ترفیع میگیرند. زنان نمیخواهند در چنین جاهایی کار کنند، بنابراین به توکیو میروند.»
او میگوید این مشکل پابرجاست، زیرا «مردان میانسال و مسن در مناطق روستایی نمیخواهند وضعیت فعلی تبعیض علیه زنان را تغییر دهند.»
در حالی که انتخاب سانائه تاکایچی بهعنوان اولین نخستوزیر زن ژاپن در ماه گذشته یک سقف شیشهای مهم را شکست، او از دیدگاهی محافظهکارانه و سنتی نسبت به نقشهای جنسیتی دفاع میکند.
در گزارش شکاف جنسیتی مجمع جهانی اقتصاد برای سال ۲۰۲۵، ژاپن از نظر توانمندسازی سیاسی زنان در رتبه ۱۲۵ از میان ۱۴۸ کشور قرار دارد.
تحقیقی در سال گذشته نشان داد که ۷۴۴ شهرداری ژاپن، یا ۴۳٪ از کل شهرداریها که عمدتاً در مناطق روستایی قرار دارند، در معرض خطر ناپدید شدن هستند، زیرا انتظار میرود نسبت زنان در سن باروری تا اواسط قرن به نصف کاهش یابد.
اما تأثیرات کاهش جمعیت در ژاپن دیگر قابل چشمپوشی نیست. صدها هزار شغل به دلیل کمبود نیروی کار خالی ماندهاند. میلیونها خانه خالی یا متروکه شدهاند.
شنیده شدن صدای زنان
در حالی که کوچ زنان از روستاها ادامه دارد، برخی از زنان در مناطق روستایی میمانند یا به آنجا بازمیگردند تا برای بهبود شرایط تلاش کنند.
رن یاماموتو میخواست صدای زنان جوان روستایی را به گوش همه برساند. بنابراین این ساکن ۲۶ ساله نیراساکی، شهری در استان یاماناشی — که کوه فوجی در آن قرار دارد و حدود ۱۳۰ کیلومتر با غرب توکیو فاصله دارد — ۱۰۰ مصاحبه با زنان روستایی را ضبط کرد و کانال یوتیوب خود را راهاندازی کرد.
او میگوید بسیاری از مصاحبهشوندگان به او گفتهاند: «وقتی به زادگاهشان برمیگردند، از آنها میپرسند: “کی ازدواج میکنی؟ کی بچهدار میشوی؟” و از اینکه مجبور به ایفای چنین نقشی میشوند، خسته شدهاند.»
شبکه ملی ژاپن (NHK) گزارشی درباره پروژه او تهیه کرد. در اوایل سال جاری، نخستوزیر وقت، شیگرو ایشیبا، او را برای ملاقات دعوت کرد.
یاماموتو به ایشیبا گفت: «سیاستهای حمایتی از زنان بر مراقبت از کودک و ازدواج متمرکز بوده، بدون اینکه به دلایلی که زنان مناطق روستایی را ترک میکنند، پرداخته شود. سیاستگذاران با این واقعیت روبرو نشدهاند که زنان حق انتخاب خود را دارند. ما احساس میکنیم که به ما به چشم ماشینهای بچهسازی نگاه میشود.»
ایشیبا به یاماموتو گفت که در تلاش برای بهبود وضعیت است، اما این کار دشوار است زیرا مقامات محلی عمدتاً مردان میانسال هستند.
دولت به دنبال راهحلهای سیاستی است
دولت ژاپن اشاره کرده است که مسائل برابری جنسیتی و کاهش نرخ زاد و ولد به طور جداییناپذیری به هم مرتبط هستند. مقامات مرکزی و محلی در حال آزمایش سیاستهای مختلفی برای رسیدگی به هر دو موضوع هستند.
برخی از دولتهای محلی، از جمله توکیو و آکیتا، بهعنوان واسطه ازدواج عمل میکنند تا آمار ازدواج و تولد را افزایش دهند.
مایاکا اوگاوا، دانشجوی کالج در آکیتا، با ناراحتی میگوید: «از این کار متنفرم. اینطور به نظر میرسد که زنان خودشان از پس این کار برنمیآیند.» او اضافه میکند: «زنان کمکم دارند به این واقعیت آگاه میشوند که برای خوشبخت بودن واقعاً نیازی به تشکیل خانواده ندارند.»
در یکی از آخر هفتههای اخیر، گروه کوچکی از زنان که عمدتاً میانسال بودند، در یک سخنرانی در آکیتا شرکت کردند. در آنجا یک «مربی قاطعیت» به آنها آموزش میداد که چگونه شوهران خود را متقاعد کنند تا در کارهای خانه و مراقبت از کودکان بیشتر کمک کنند. در پوستر این رویداد، تصاویری از مردانی خندان در حال اتو کشیدن لباس و در آغوش گرفتن کودکان دیده میشود.
نائوکو تانی، مدیر مرکز مرکزی برابری جنسیتی استان آکیتا که میزبان این سخنرانی بود، میگوید: «با وجود اینکه افراد زیادی در سراسر ژاپن برای [دستیابی به برابری جنسیتی] تلاش میکنند، ما هنوز در وضعیتی هستیم که پیشرفت به طرز دردناکی کند است.»
نارضایتی مبهم و بدبینی
برخی از زنان آکیتا میگویند از «مویا مویا» رنج میبرند؛ احساسی مبهم و آزاردهنده که اوضاع درست نیست، اما نمیتوانند دقیقاً مشکل را تشخیص دهند. تابوهای مربوط به به چالش کشیدن نقشهای جنسیتی و اقتدار مردانه، این حس گنگی و سردرگمی را تشدید میکند.
تانی میگوید او نیز زمانی از این سردرگمی رنج میبرده است، اما «با یادگیری مسائل از دیدگاه جنسیتی، لحظاتی بود که ناگهان همه چیز برایم روشن میشد — وقتی با خودم فکر میکردم، “آهان، پس موضوع این است.” و در آن لحظات، این درک و آگاهی مرا به گریه میانداخت.»
دیگران اما ترجیح میدهند آنجا را ترک کنند و دیگر به پشت سرشان نگاه نکنند.
یوکینا اوگوما، دانشآموز دبیرستانی که خانوادهاش بهطور موروثی مدیر یک معبد بودایی در آکیتا هستند، میگوید: «آکیتا را اغلب جزیرهای محصور در خشکی مینامند.»
او قصد دارد برای ادامه تحصیل به استان دیگری برود.
وقتی از او پرسیده شد اگر از او خواسته شود یا انتظار برود که در آکیتا بماند و مدیریت معبد را بر عهده بگیرد چه خواهد کرد، پاسخ میدهد: «فرار میکنم.»
برخی زنان نسبت به بهبود برابری جنسیتی در آکیتا در آینده نزدیک بدبین هستند.
میوا ساوانو، یک دانشجوی کالج، استدلال میکند: «بگذارید جمعیت آکیتا کم شود. راستش را بخواهید، هیچ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. آنها تا زمانی که زنان اینجا را ترک نکنند، متوجه مشکل خود نخواهند شد.»
چیه کوبایاشی در تهیه این گزارش از توکیو و استانهای یاماناشی و آکیتا همکاری داشته است.